Το χαράτσι κρατά από τα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ήταν ο περίφημος κεφαλικός φόρος, τον οποίο πλήρωναν μόνο οι χριστιανοί υπήκοοι, εκτός αν γίνονταν μουσουλμάνοι.
Γνωρίζατε ότι στην αρχαία Αθήνα η άμεση φορολογία θεωρούταν ατιμωτική και τυραννική;
Ότι στον χρυσό αιώνα του Περικλή φορολογούνταν μόνο οι πλούσιοι και πλήρωναν εκείνοι το εισιτήριο των πιο φτωχών για θέατρο και διασκεδάσεις;
Ξέρατε ότι όσοι καταχρώνταν δημόσιο χρήμα τιμωρούνταν με δήμευση της περιουσίας τους;
Γνωρίζατε ότι το πρώτο haircut, κούρεμα χρεών δηλαδή, έγινε πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια από τον περίφημο νομοθέτη Σόλωνα;
Γνωρίζατε ότι ο φόρος αλληλεγγύης έχει τις ρίζες του στη βυζαντινή φορολογία και ότι τον πλήρωναν μόνο οι έχοντες και κατέχοντες;
Ότι στο μεσαιωνικό Βυζάντιο φορολογούσαν τα πάντα, από τον καπνό που έβγαινε από τις καμινάδες μέχρι τον αέρα που ανέπνεαν οι υπήκοοι;
Ξέρατε ότι οι Γερμανοί επέβαλλαν φόρο στους Βυζαντινούς τον 12ο αιώνα και ζήτησαν να τους καταβληθεί σε χρυσό;
Ξέρατε ότι το κίνημα «δεν πληρώνω» πρωτοεμφανίστηκε στο Βυζάντιο και συνεχίστηκε στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας; Οι αγρότες τότε, εγκατέλειπαν την περιουσία τους προκειμένου να μην πληρώσουν τους φόρους.
Γνωρίζατε ότι το χαράτσι κρατά από τα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας; Ήταν ο περίφημος κεφαλικός φόρος, τον οποίο πλήρωναν μόνο οι χριστιανοί υπήκοοι, εκτός αν γίνονταν μουσουλμάνοι. Ήταν μια ακραία μορφή φοροαποφυγής.
Μια που μας πήρε και εμάς η μπόρα με τα φορολογικά μέτρα και τα πάσης φύσεως «χαράτσια» θα κάνουμε μια ιστορική αναδρομή απ’ όσα βρήκαμε για τα φορολογικά βάσανα των προγόνων μας. Αφιερώνουμε αυτή την καταγραφή, που μπορεί να αποδειχθεί ερέθισμα για μια πιο ειδική και ολοκληρωμένη μελέτη της φορολογίας στην Ήπειρο ανά τους αιώνες, στους συντάκτες των μνημονίων και στον υπουργό Οικονομικών Ευ. Βενιζέλο. Η δική μας συνεισφορά είναι από την λαϊκή καταγραφή όπως έμεινε στην παράδοση και από κάποια κείμενα.
Θα αρχίσουμε από μια γνωστή μας πηγή, που τόσα αντλούσαμε για την εφημερίδα «Φωνή του Πωγωνίου». Τις αναμνήσεις του Ρομπατινού Μάνθου Μάρη. Γράφει λοιπόν ο Μάνθος Μάρης και τα αντιγράφουμε όπως είναι:
Μουχτάρης και φόροι…
«Η εκλογή του προέδρου (μουχτάρη) εγίνετο δι’ υπογραφών των ανδρών και όποιος είχε πλειοψηφία παρουσιάζετο εις τον Kαημακάμη (έπαρχον) και ανεγνωρίζετο διά των υπογραφών η θητεία που ήτο διετής. Ο μουχτάρης εισέπραττε τα βασιλικά, δηλαδή τον στρατιωτικόν φόρον διά κάθε άρρενα, ασχέτως ηλικίας, γρόσια νιζεμιέ 40. Επίσης εισέπραττε δι’ οδοποιΐα 12 γρόσια κτηματικόν φόρον βεργή για τα ιδιόκτητα· 2 γρόσια κατά στρέμμα διά τα βασιλικά. Επειδή πολλοί ήσαν ανάπηροι και πάμπτωχοι συνήρχετο η δημογεροντία και έρριχνε τον δεύτερο κατάλογον πληρωμής, αφαιρούσαν ή ελάφρυναν το ποσό εις βάρος των ευπορούντων. Υπήρχον και άλλες φορολογίες οι οποίες διέφευγον της δικαιοδοσίας του μουχτάρη.
Ο μουχτάρης υποχρεούτο να παρουσιασθεί εις τον Καημακάμη να κάμουν γιοκλαμά, δηλαδή ληξιαρχική πράξη και έλεγχον επί των εισπράξεων. Εβεβαίωνε τον κατάλογον των τζελέπηδων. Οι τζελέπηδες ήσαν μετρητές των αιγοπροβάτων, διορίζοντο υπό της εφορίας δι’ ένα μήνα και επανήρχοντο και επαναλάμβανον την καταμέτρησιν όπου είχον αμφιβολία ότι έκρυψαν. Ο φόρος ήτο 4 γρόσια κατά κεφαλήν. Το δέκατο της παραγωγής εξετίθετο εις πλειοδοσίαν, νοικιαστής ανεδεικνύετο ο τελευταίος πλειοδότης.
Χτυποκάρδι είχαν οι γεωργοί όσο να πάρει τέλος η πλειοδοσία, γιατί ο καιρός περνούσε και τα γεννήματα εφθείροντο εις την θυμωνιά. Έπειτα υπήρχε ο φόβος της βροχής, ο οποίος τόσο δυσκολεύει το αλώνισμα. Και διά να ενθαρρύνουν τον ενοικιαστή διοχέτευον πληροφορίας ότι έχουμε υπερπαραγωγή.
Αλλά και οι ενοικιαστές οι πλείστοι ήσαν αετονύχηδες εις το ζύγι εις το ελεύθερο αλώνισμα. Εγένοντο κέρβεροι διά να φυλάξουν τα αμπέλια, τα καλαμπόκια μη τυχόν και μπει ο νοικοκύρης στο αμπέλι περισσότερο από μια φορά την εβδομάδα και μετά τον τρύγο προσέθεταν ένα ποσόν για φαγουλάτο. Επίσης εις τα καλαμπόκια έπρεπε αυτοί να ορίσουν την ημέρα και τον τόπο όπου θα συγκεντρωθούν διά να τα καθαρίσουν διά τον φόβον μήπως τους κρύψουν.
Το «δέκατον»…»
Το δέκατον ήτο κατ’ όνομα δέκα τοις εκατόν εις την πραγματικότητα έπαιρναν 12 και μισό τοις εκατό με τα σούπι ρούμι λεγόμενα. Εδεκάτιζαν τα καρύδια, τα μύγδαλα, έπειτα με κάποια νομιμοφάνειαν εφορολόγουν τα μελίσια, καθώς και κηπικά, δηλαδή για τα φρούτα που δεν αποθηκεύοντο, η δεκάτη του σταφυλιού εδίδετο εις χρήμα σύμφωνα με την διατίμηση. Τον αμπελουργόν τον περιμένει και άλλη περιπέτεια ο ζιντσεργές, δηλαδή δευτέρα δεκάτη του κρασιού, επειδή το κρασί είναι απαγορευμένο εις τους Μουσουλμάνους, επέτρεπον μόνο 50 κιλά διά τον γεωργόν, το δε περιπλέον εφορολογείτο δια δευτέραν φοράν δέκατο. Και πάλιν φασαρίες διά τα κρυμμένα κρασιά.
Η πιο στυγνή τυρανία υπήρξεν του 17ου αιώνα, διότι επεβάλλετο αγγαρεία δι’ έργα κρατικά. Εξέλεγον τους πιο ρωμαλέους μετρώντας τον τράχηλο με μεζούρα και τους έδιναν την αντίστοιχη εργασία».
Αυτά μας άφησε ο μπάρμπα Μάνθος στις ενθυμήσεις του από τον καιρό της Τουρκοκρατίας.
Άλλα στοιχεία…
Από τον καιρό της κατάκτησης της Ηπείρου από τους Τούρκους το 1430 βρήκαμε στοιχεία στο βιβλίο του Χαλίλ Ιναλτσίκ. Αμέσως με την κατάκτηση έκαναν καταγραφή των νοικοκυριών (hane) και καθορίζαν τις προσόδους (hasil). Και μας δίνει αρκετά στοιχεία για τα akca (άσπρα;) νομισματική μονάδα που εισέπρατταν από πολλά χωριά. Η φορολογία από το δικαίωμα βοσκής αναφέρεται και με κλίμακα μέχρι 100 πρόβατα 10 akca ανά πρόβατο, μέχρι 200 πρόβατα 15 akca ανά πρόβατο, μέχρι 300 πρόβατα 20 akca ανά πρόβατο.
Η φορολογία είναι παλιά μέθοδος εσόδων. Οι Τούρκοι την αντέγραψαν από τους Βυζαντινούς.
Από το Χρυσόβουλον Α’ του Αυτοκράτορος Ανδρονίκου με το οποίο δίνονται προνόμια στους κατοίκους των Ιωαννίνων και της περιοχής, μαθαίνουμε ποιοι φόροι και υποχρεώσεις είχαν επιβληθεί την εποχή εκείνη το 1320.
Ο αυτοκράτωρ παρέχει «ανενοχλησίαν» για τους κατοίκους και τους απαλάσσει από το «χάραγμα» (φόρον χρηματικόν επί των κεφαλών), το «μιτάτον», ήτοι το κατάλυμα διαβατικού στρατιωτικού (οι Τούρκοι αργότερα το ονόμασαν «κονάκια»), το «βιολόγιον» φορολογία, το «καπνολόγιον», το καπνιάτικον, το «νόμιστρον» τέλος νομαίου ή εδαφονόμιον, το «λημναίον πάκτον» φόρος για το ψάρεμα, το «ζευγολόγιον» φόρος εισπραττόμενος εξ έκαστος ζεύγος, «ορική» φόρος βοσκήσιμων. «Μελισσονόμιον» φόρος για τις κυψέλες των μελισσών, «απογραφή» στρατολογία, «αποβιγλισις» υποχρέωση φρουράς κάστρων, «απομμέρκεντοι» απαλλαγμένοι τελωνειακών υποχρεώσεων.
Πολλές «φοροαπαλλαγές» και πλήρη ελευθερία και ανενοχλησία παρείχε ο αυτοκράτωρ στους Γιαννιώτες και άλλους κατοίκους της περιοχής.
Το σύστημα του Βυζαντίου
Μόλις όμως ήρθαν οι Τούρκοι «αντέγραψαν» το φορολογικό σύστημα του Βυζαντίου. Έτσι οι εκ των χριστιανών εισπραττόμενοι φόροι ήταν: τελωνείον προς 5%, φόρος προσωπικός (χαράτσι), αποδεκάτωση παντός προϊόντος (σπαϊλίκι), φόρος επί των ανηλίκων αρρένων (σπέντζα), τσελεπικόν και προβατονόμιον, εδαφονόμιον (ναζούλ Αβαρίζ), δικαίωμα οδοφυλακής (δερμπεντάν ναζιρλίκ), επισκευή φρουρίων (καλιά ταμιρισί), μισθοδοσία στρατού (νεφέρ πετελεσί), συντήρηση ταχυδρομείων (μενζίλ Χάρτζι), σίτιση στρατιωτών (ταπίκ πετελεσί), μισθός τοπαρχών (κουντουριές), φιλοδώρημα αυτών (ικραμιές), υπέρ σημαίας (σαντζάκ μεπαριφί), αμοιβή υπαλλήλων διοίκησης (χουσμέτ μπουμπασιριελέρ) και άλλοι πολλοί.
Και… διόδια!
Μια άλλη υποχρέωση ήταν το «μασγίδι» ή παιδοσυλλεξία. Τα «ντερβένια» τέλη διέλευσης οδικών κόμβων, τα «ρουσουμάτια», φόροι ιχθυοτροφείων, δικαίωμα «αβδελλαλιείας», «δάμκα» σφραγίδα καταναλισκομένων ειδών, τελωνεία, δασμός μετάξης, κανταριάτικον, φόρος εργαστηρίων.
Και το πιο ενδιαφέρον… Οι Τούρκοι, εφεύραν και τον «φόρο των λαλούντων μουσικά όργανα». Οι «καλλιτέχνες» της εποχής πλήρωναν και φόρο. Ασφαλώς θα υπάρχουν και άλλες πηγές πληροφόρησης για τους φόρους που πλήρωναν οι Έλληνες κάθε εποχής. Αντλήσαμε μερικά στοιχεία από Ηπειρωτικές πηγές. Έτσι για την ιστορία και την συγκυρία.
Επιμέλεια: ΚΩΣΤΑ ΚΩΣΤΟΥΛΑ – ΠΡΩΙΝΌΣ ΛΟΓΟΣ (Ιωάννινα)
https://alfeiospotamos.blogspot.com/2012/01/blog-post_7745.html
ΠΗΓΗ : 👇
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου